چسبندگی رحم - علائم، علت‌ها و درمان

چسبندگی رحم چیست؟

چسبندگی رحم یا سندروم آشرمن یکی از اختلالات مهم در رحم زنان است که طی آن دیواره‌های داخلی رحم یا گردن رحم به‌ واسطه ایجاد بافت اسکار، به یکدیگر می‌چسبند. این پدیده معمولا پس از جراحی‌هایی مانند کورتاژ، سزارین، برداشتن پولیپ، یا به‌ دنبال عفونت‌های مزمن رحمی رخ می‌دهد. زمانی که لایه پایه‌ای اندومتر آسیب می‌بیند، روند طبیعی بازسازی مختل شده و به‌جای بافت سالم، چسبندگی‌هایی غیرطبیعی شکل می‌گیرد. چسبندگی‌هایی که می‌توانند مسیر باروری، قاعدگی، و حتی سلامت جنین را در دوران بارداری با خطر روبه‌ رو کنند.

دلایل ایجاد چسبندگی رحم 

علت اصلی چسبندگی رحم، خراشیدن یا پاکسازی بافت داخلی رحم با استفاده از جراحی کورتاژ است. این جراحی معمولا با هدف سقط جنین، خارج‌سازی بقایای جفت پس از زایمان یا نمونه‌برداری تشخیصی از اندومتر انجام می‌شود. اگر این خراش به لایه پایه‌ای رحم آسیب برساند، احتمال ترمیم ناقص و تشکیل بافت اسکار افزایش می‌یابد. این بافت‌های اسکار به مرور زمان باعث چسبیدن دیواره‌های رحم به یکدیگر شده و در نهایت سندروم آشرمن را ایجاد می‌کنند.

1. جراحی‌های داخل رحمی
   عمل‌هایی مانند برداشت میومکتومی (برداشتن فیبروم)، هیستروسکوپی تشخیصی یا درمانی و برداشت پولیپ، از جمله جراحی‌هایی هستند که ممکن است به لایه پایه‌ای اندومتر آسیب برسانند و زمینه‌ساز ایجاد چسبندگی در رحم شوند.
2. جراحی کورتاژ
   این جراحی معمولا پس از سقط جنین یا زایمان انجام می‌شود. طی آن بافت آندومتر به صورت مکانیکی تراشیده می‌شود. احتمال شکل گیری بافت اسکار پس از یک بار کورتاژ حدود 20 درصد است و این احتمال با تکرار جراحی تا 40 درصد افزایش می‌یابد.
3. سزارین و عوارض ناشی از آن
   سزارین‌های مکرر به ویژه سزارین‌هایی که همراه با عفونت هستند می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار در ناحیه جراحی شده و خطر بروز چسبندگی رحم را افزایش دهند.
4. عفونت‌های شدید لگنی
   بیماری‌هایی مانند التهاب لگن و عفونت‌های درمان نشده پس از زایمان یا سقط جنین.
5. پرتودرمانی
   استفاده از اشعه برای درمان سرطان‌های ناحیه لگن، به‌خصوص سرطان دهانه رحم، می‌تواند به سلول‌های اندومتر آسیب زده و باعث فیبروز و تشکیل چسبندگی شود.

علائم چسبندگی رحم 

در برخی زنان، سندروم آشرمن ممکن است بدون علامت یا با علائم خفیف ظاهر شود. به همین دلیل، در صورت مشاهده هرگونه تغییر در چرخه قاعدگی یا مشکلات باروری، مراجعه به پزشک متخصص زنان ضروری است. شناخت علائم، روش‌های تشخیص و درمان چسبندگی رحم نقش مهمی در پیشگیری و بهبود کیفیت زندگی زنان دارد. در این مقاله قصد داریم به‌طور کامل و جامع این مشکل را بررسی کرده و راهکارهای مقابله با آن را معرفی کنیم.

• قطع کامل قاعدگی(آمنور):در برخی موارد، به‌ویژه زمانی که بافت اسکار باعث انسداد کامل دهانه رحم شود، خونریزی قاعدگی به‌طور کامل متوقف می‌شود. این وضعیت که به آمنوره شناخته می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای جدی از وجود چسبندگی رحم باشد و نیازمند بررسی دقیق توسط پزشک است.
• خونریزی بسیار کم در قاعدگی(هیپومنوره ): در برخی زنان مبتلا به چسبندگی رحم، خونریزی ماهیانه به شدت کاهش می‌یابد و ممکن است تنها به صورت لکه‌بینی‌های پراکنده و بسیار کم دیده شود. این کاهش میزان خونریزی می‌تواند به دلیل کاهش سطح پوشش طبیعی داخلی رحم و چسبندگی‌های ایجاد شده باشد.
• ناباروری و سقط مکرر: چسبندگی رحم می‌تواند باعث اختلال در لانه‌گزینی جنین و رشد طبیعی آن شود. این وضعیت اغلب منجر به مشکلات باروری، از جمله ناتوانی در بارداری یا سقط‌های مکرر در اوایل دوران بارداری می‌گردد. بنابراین، یکی از مهم‌ترین علائم چسبندگی رحم مشکلات مربوط به باروری است.
• قاعدگی دردناک (دیسمنوره): در برخی موارد، زنان مبتلا درد شدیدی هنگام قاعدگی تجربه می‌کنند که می‌تواند ناشی از انسداد نسبی یا کامل کانال رحم باشد. این دردها ممکن است به صورت کرامپ‌های شدید و طولانی مدت خود را نشان دهند و باعث ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره شوند.

چه کسانی بیش‌تر در معرض چسبندگی رحم هستند؟

چسبندگی رحم، اغلب به دنبال آسیب‌هایی در لایه داخلی رحم ایجاد می‌شود، اما این آسیب‌ها در همه افراد به‌یک‌ اندازه رخ نمی‌دهد. زنانی که تجربه سقط‌های مکرر، کورتاژهای متعدد، جراحی‌های داخل رحمی یا عفونت‌های شدید لگنی دارند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این عارضه هستند. شناسایی این گروه‌های پرخطر، نقش مهمی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام سندروم آشرمن دارد. در این بخش به بررسی مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز و افرادی که بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند، می‌پردازیم.

1. افرادی دارای جراحی داخلی رحم
   جراحی‌هایی مانند هیستروسکوپی، برداشت فیبروم، برداشت پولیپ رحم و آسیب رساندن به لایه پایه آندومتر. می‌تواند روند ترمیم رحم را مختل کرده و منجر به چسبندگی رحم شود.
2. انجام چندین جراحی کورتاژ
   پس از چندین بار کورتاژ به دلیل سقط یا پاکسازی رحم، احتمال چسبندگی رحم حدود 16 تا 20 درصد است. با تکرار این جراحی این احتمال تا 30 تا 40 درصد افزایش می‌یابد.
3. افرادی با سابقه بیماری‌های التهابی یا عفونت تناسلی
   عفونت‌هایی نظیر بیماری التهابی لگن، تناسلی یا عفونت‌های درمان‌نشده پس از زایمان یا سقط، می‌توانند با ایجاد التهاب و آسیب به پوشش داخلی رحم، زمینه را برای ایجاد چسبندگی فراهم کنند.
4. بیماران تحت پرتودرمانی در ناحیه لگن
   پرتودرمانی برای درمان سرطان‌هایی مانند سرطان دهانه رحم می‌تواند به بافت اندومتر آسیب رسانده و منجر به فیبروز و چسبندگی‌های داخل رحمی شود.

پیشگیری از چسبندگی رحم

چسبندگی رحم معمولا زمانی ایجاد می‌شود که بافت داخلی رحم به دلایلی مانند جراحی، سقط، یا عفونت دچار آسیب شود و به‌درستی ترمیم نشود. این آسیب می‌تواند باعث چسبیدن دیواره‌های رحم به یکدیگر شود و مشکلاتی شود.با این حال، بسیاری از موارد چسبندگی رحم قابل پیشگیری هستند؛ به‌شرط آن‌که مراقبت‌های لازم قبل و بعد از جراحی رعایت شود و نسبت به عوامل خطر آگاه باشیم. در این بخش، با راهکارهای کاربردی و پزشکی برای پیشگیری از چسبندگی رحم آشنا خواهیم شد؛ اقداماتی ساده اما بسیار مؤثر که می‌توانند از بروز این عارضه ناخوشایند جلوگیری کنند.

• کاهش جراحی‌های غیر‌ضروری
  یکی از راهکارهای پیشگیری از چسبندگی رحم، پرهیز از جراحی‌های تهاجمی غیر ضروری مانند کورتاژ است.انجام این جراحی‌ها باید حتماً با راهنمایی سونوگرافی و توسط پزشک متخصص و با تجربه انجام شود تا آسیب به اندومتر به حداقل برسد.
• استفاده از تکنولوژی‌ و مواد ضد چسبندگی
  در جراحی‌های رحم، به‌خصوص سزارین یا هیستروسکوپی، استفاده از ژل‌های ضد چسبندگی می‌تواند از تشکیل بافت اسکار و چسبندگی جلوگیری کند. همچنین، ترجیح دادن روش‌های کم‌تهاجمی مثل لاپاراسکوپی به جای جراحی باز، آسیب کمتری به بافت رحم وارد کرده
• درمان به موقع عفونت‌های لگنی و تناسلی
  عفونت‌های تناسلی اگر به موقع درمان نشوند، می‌توانند به التهاب مزمن و درنهایت منجر به چسبندگی رحم شوند.رعایت بهداشت جنسی، استفاده از کاندوم، و انجام آزمایش‌های منظم می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از عفونت‌ها و آسیب‌های رحمی ایفا کند.
• مراقبت ویژه پس از جراحی
  پس از درمان چسبندگی با هیستروسکوپی، پزشکان معمولا یک کاتتر یا بالن داخل رحمی را به مدت کوتاه در رحم قرار می‌دهند تا از چسبیدن دوباره دیواره‌های رحم جلوگیری شود. علاوه بر این، تجویز هورمون‌های استروژن پس از عمل، می‌تواند به ترمیم لایه اندومتر و بازسازی پوشش داخلی رحم کمک کند.

روش‌های تشخیص چسبندگی رحم

تشخیص دقیق چسبندگی رحم نیازمند بررسی دقیق سابقه پزشکی، معاینه تخصصی و استفاده از روش‌های تصویربرداری پیشرفته است. در ادامه به مهم‌ترین راهکارهای تشخیصی برای سندروم آشرمن می‌پردازیم:

• بررسی سابقه پزشکی و معاینه اولیه: در نخستین مرحله، پزشک با بررسی کامل تاریخچه پزشکی بیمار به‌ ویژه مواردی مانند سقط‌های مکرر، عفونت‌های لگنی، یا جراحی‌های قبلی رحم  احتمال ابتلا به چسبندگی را ارزیابی می‌کند. 
• سونوگرافی واژینال و سونو هیستروگرافی:یکی از روش‌های اولیه تصویربرداری، سونوگرافی واژینال است که ضخامت آندومتر و ناهنجاری‌های رحم را نشان می‌دهد. همچنین در سونو هیستروگرافی، با تزریق مایع سالین به داخل رحم، چسبندگی‌های احتمالی در دیواره‌های رحم به‌خوبی قابل مشاهده می‌شوند.
• نمونه برداری: نمونه‌برداری یا بیوپسی به معنای برداشت بخش کوچکی از بافت‌های داخل رحم است که برای بررسی دقیق‌تر در آزمایشگاه ارسال می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند تا اطلاعات دقیق‌تری درباره نوع و ویژگی‌های زائده‌ها به دست آورد.

روش‌های درمان چسبندگی رحم 

راهکارهای متعددی برای درمان چسبندگی داخلی رحم وجود دارد که بسته به شدت و نوع چسبندگی، شرایط بالینی و برنامه‌های آینده بیمار، انتخاب می‌شود. اگر فرد قصد بارداری در آینده داشته باشد، درمان‌ها به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شوند که بیشترین احتمال موفقیت در حفظ و بازسازی عملکرد رحم فراهم شود. پزشک معالج با در نظر گرفتن وضعیت دقیق بیمار و نیازهای شخصی او، بهترین روش درمانی را انتخاب کرده.

• هیستروسکپی
• هورمون درمانی
• استفاده از بالن داخل رحم
• درمان پلاسمای
• درمان مکملی و سنتی

مراقب‌های پس از درمان چسبندگی رحم 

مراقبت‌های پس از درمان چسبندگی رحم، مخصوصاً بعد از انجام هیستروسکوپی، نقش بسیار مهمی در تضمین بهبودی کامل و کاهش خطر بروز عوارض احتمالی دارند. در ادامه، نکات مهم و اساسی برای مراقبت پس از این درمان آورده شده است:

• استراحت و فعالیت‌های جسمانی: پس از انجام عمل، استراحت کافی اهمیت بالایی دارد. از فعالیت‌های سنگین و کار‌های پر تحرک خودداری کرده و  همچنین توصیه می‌شود حداقل تا یک هفته از انجام ورزش‌های شدید و فعالیت‌های فیزیکی سنگین پرهیز شود.
• مصرف داروها: اگر پزشک داروهای مسکن مانند پاراستامول یا ایبوپروفن تجویز کرد، برای کاهش درد و التهاب باید آن‌ها را به موقع و مرتب مصرف کنید. همچنین در صورت تجویز آنتی‌بیوتیک یا داروهای هورمونی، حتماً دوره درمان را کامل کرده و داروها را طبق دستور پزشک مصرف نمایید.
• کنترل خونریزی و ترشحات: وجود لکه‌ بینی یا خونریزی اندک پس از درمان طبیعی است، اما در صورت بروز خونریزی شدید یا ترشحات با بوی نامطبوع باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
• مراقبت‌های فردی: حداقل 24 ساعت بعد از جراحی از استحمام و رابطه جنسی خودداری کرده. دوش واژینال و استخر تا هفته پس از جراحی ممنوع است.
• مراجعات و پیگیری‌های پزشکی: معمولا پزشک توصیه می‌کند یک تا دو هفته پس از درمان برای ارزیابی وضعیت رحم به مطب مراجعه کنید. در صورت مشاهده هرگونه علائم غیر معمول مانند درد شدید، تب، ترشحات غیرعادی یا خونریزی پایدار، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

نتیجه گیری

چسبندگی رحم یکی از مشکلات مهم در زنان است که می‌تواند باروری و سلامت رحم را تحت تاثیر قرار دهد. معمولا ناشی از جراحی یا عفونت لگنی است. تشخیص به موقع و درمان‌هایی مانند هیستروسکوپی و هورمون‌درمانی، شانس بهبودی و باروری را افزایش می‌دهد. مراقبت‌های پس از درمان و پیگیری‌های پزشکی برای پیشگیری از بازگشت بیماری ضروری هستند.

اگر به دنبال پزشک متخصص زنان برای بررسی، تشخیص یا درمان مشکلاتی مانند چسبندگی رحم، نازایی، اختلالات قاعدگی یا بیماری‌های مرتبط با رحم هستید، مطب‌ چی با معرفی برترین پزشکان این حوزه در کنار شماست.

در لینک‌های زیر می‌توانید لیست بهترین متخصصان زنان و زایمان را مشاهده کرده، سوابق حرفه‌ای آن‌ها را بررسی کنید و بدون واسطه نوبت بگیرید:

🔹 بهترین دکتر زنان
🔹 بهترین دکتر زنان، زایمان و نازایی در تهران

سوالات متداول

آیا امکان بارداری با چسبندگی رحم وجود دارد؟

البته، با درمان صحیح و به موقع، در اکثر موارد امکان بارداری وجود دارد، اما میزان موفقیت بستگی زیادی به شدت چسبندگی و زمان تشخیص و شروع درمان دارد.

آیا چسبندگی رحم باعث عوارض جدی‌تری می‌شود؟

اگر درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات باروری، درد مزمن و حتی افزایش خطر سقط یا حاملگی خارج رحمی شود.

آیا چسبندگی رحم می‌تواند بدون علائم باشد؟

بله، در برخی موارد چسبندگی رحم بدون علامت است و فقط هنگام مشکلات باروری یا انجام سونوگرافی و معاینات مشخص می‌شود.

برای درمان چسبندگی رحم به جراحی نیاز است؟

برای درمان چسبندگی رحم اغلب جراحی هیستروسکوپی انجام می‌شود. این روش کم‌تهاجمی با کمک دوربین، بافت‌های چسبنده را مشاهده و برداشته و به بازسازی رحم کمک می‌کند، به‌ویژه در موارد شدید و گسترده